Hegazkinen arrastoak mintzagai Hiri Gorrian

Aurreko asteazkenean, azaroaren 12an, Euskadi Irratiko Hiri Gorrian saioan hegazkinen arrastoei buruz aritu ginen. Zergatik hegazkin batzuk arrastoa uzten dute eta beste batzuk ez? Programa osoa, zein zientziaren inguruko zatia, beheko estekari emanda duzue entzungai, EITB Nahieran.

 http://www.eitb.tv/…/25153…/2723492/hiri-gorrian-2004-11-12/

Gaur egungo Kimika, esperimentala? (IV) XXI. mendeko laborategiak

Artikulu sorta honen aurreko atalean Kimika Kuantikoaren jaiotzaz eta bere lehenengo hamarkadetan egindako bilakaeraz aritu ginen. Mekanika kuantikoa molekuletan aplikatzerakoan sortu zen diziplina da Kimika Kuantikoa. Diziplina honen garapenari esker, molekulen egitura, propietateak eta erreaktibitatea azaltzeko gai izan ziren garaiko fisikari eta kimikariak. Zoritxarrez, sortaren bigarren  atalean esan genuen bezala, teoriatik sortutako ekuazioak ezin ziren zehazki ebatzi bi elektroi baino gehiago dituzten atomo zein molekuletarako. Hori dela eta, metodo hurbilduak garatu eta kontzeptu berriak sortu zituzten. Kontzeptu horiek egungo kimikaren hiztegian ongi errotuta daude.

Zientzialariak, eroak?

Zientziaren eremuetatik kanpo lan egiten ala kokatzen den jendeari zientzialariak nolakoak diren galdetuko bagenio, batazbesteko erantzuna topikoz beterikoa izanen litzateke: a) Zientzialaria gizona da. b) Laborategi batean dago, bata txuria eta orraztu-gabeko ileak dituelarik. c) Bakarrik egiten du lan, eta pixka bat ala oso asoziala da. d) Oso azkarra da, eta bere lana bakarrik berak ulertzen du. Hitz batean laburbilduta: “bitxorraroa”, eroa. Baina topiko hau, zein punturaino da egia? Gaurkoan galdera honi erantzuten saiatuko naiz.

Hiri Gorrian hostoen koloreetaz

Aurreko asteazkenean abiatu ginen Euskadi Irratiko Hiri gorrian irratsaioan eginen dugun asteko kolaborazioarekin. Hasteko, gai polita baina konplexutasun maila askorekin aukeratu genuen, eta gauza batzuk airean utzi genituen, hurrengo asteko saioan argitzeko. Konkretuki, hostoen koloreaz eta zergatik aldatzen diren kontatu genuen.

#KZJaia3 badator!!! Baina lehenago...

Bai, lagunok!!! #KZJaia3 martxan jartzeko gutxiago falta da! Motorrak berotu, adi, eta auto eroak bezala, irteerarantz abiatu! Lasai ibili, gure jaialdian ez dago "Pier No Doy Una"rik, ni bezalako "Profesor Lokovich" baten bat, akaso... :-). Aurreko bi edizioen arrakasta eta gero (ikusi lehenengo eta bigarren jaialdietako balorazioa), hemen datorkigu gure Kultura Zientifikoa 3. Jaialdi Birtuala, #KZJaia3 etiketa erabiliko duena.

"Hiri gorrian" topatuko gara?

Aurreko astelehenean, bizitzaren kasualitateen ondorioz, helioz (He) puztutako globoei buruz aritu nintzen Hiri Gorrian" Euskadi Irratiko irratsaioan, Maider Segurola eta Xabi Larrazdabalekin. Gustora aritu nintzen, gai sinplea iruditu arren, pixkat sakonduz gauza interesgarriak topatu nituelako. Gaur, sorpresa heldu zait. Sorpresa atsegina. Deia jaso dut, saioan asteroko kolaborazioa egiteko. Eta baiezkoa eman dut, duda handirik izan gabe. Irratia oso gustoko dut. Hortaz, aurten Norteko Ferrokarrillaz aparte, Hiri Gorrian ere egonen naiz!

Elektroiak jaten Norteko Ferrokarrillean

Aurreko ostiralean abentura berrien bila abiatu nintzen tren ospetsu batean. Trenaren makinista aspaldi ezagutzen nuen, baina tipoak beti bidai laburrak egitera gonbidatzen ninduen. Oraingoan, ordea, bidai luzea eginen dugu elkarrekin. Bederatzi etapa, gutxi gora behera, izanen duen bidea eginen dugu. Ez bakarrik guk biok, ez bakarrik Guillermo Roa makinistak eta biok. Norteko Ferrokarrilla entzuten duzuen guztiekin eginen dugu bidea, elkarrekin.

2014-15 kurtsoan, zer?

Hilabete batzuen ondoren, bada garaia blogaren aktibitatea abiatzeko berriz ere, kurtso honetan. Aurreko urteetako ekimen eta esperientziatik abiatuta, eta udan zehar izandako proposamenak direla eta, kurtso honetarako aktibitatea hausnartzeko aukera izan dut. Horrela, aurten, blogaren eduki propioa txikia izanen da. Zergatik? Batez ere, bertze espazio batzuetan kolaboratuko dudalako. Inguru horietan egindako ekarpenak blogean ere sartuko ditut, eta hemendik ere eduki horiek irakurri/entzuteko parada izanen duzue.

Puxika puztu putz egin gabe?

Tartea pasa da bai, deus idatzi gabe. Behintzat, horrela dirudi, ezta? Argitaratutako azken lanak ikasleenak izan dira (ukitu batzuk nireak), eta blogean idatzitako azkenekoa auskalo noizkoa den. Horrek ez du esan nahi tarte honetan idatzi ez dudanik, Zientzia Kaieran, Elhuyar Aldizkarian eta Plazaberrin aritu naiz. Baina, blogean sarrera horiek ez ditut gehitu. Denbora kontua izan da. Blogak orain berrikuntza bat behar du.

Mikrouhinen musika

Aitzol Torregarai, Juankar Solis, Andoni Zabala

Zenbat aldiz entzun ditugu honelakoak: “Uretara sartu aurretik krema eman!”, “UBA izpiak hartzera noa kolorea hartzeko”, “Ez erabili mugikorra patrikan, kalte egingo dizu”... Zer dute esaldi horiek amankomunean? Erradiazioa. 

A, B ala AB? Ai ama, ze nahaste!!!

Leire Lerga, Sara Lopez, Amaia Rada, Aiala Urbegain.

Betidanik jakin nahi izan da zein den argiaren natura. XVII.mendean, argiaren naturari buruzko bi teoria garrantzitsu zeuden: Alde batetik, Newton-en teoria eta bestetik Huygens-ena. Newtonen arabera argia partikula zen eta Huygensen arabera, uhina. Beraz, argia zer da, uhina ala partikula?

Fisika klasikotik kuantikara: Potentziala eta kuantizazioa

Ion Abad, Mikel Arranz, Asier Goitia eta Beñat Txueka.

Mundu kuantikoa lege fisiko ezberdinek arautzen dute klasikoarekin alderatuz. Mundu kuantikoa, molekulen, atomoen, eta partikula azpiatomikoen mundua, deskribatzen duen teoria, Mekanika Kuantikoa da. Teoria honen ekuazioak ezagunak dira, baina gehienetan, ekuazio hauen soluzio zehatzak ezin dira lortu. Hori dela eta, ekuazioen soluzio hurbilduak bilatzen dira fisikan eta kimikan. Hala ere, ekuazioetatik ikasteko beste bide bat ere badago. Soluzio zehatza duten eredu idealak erabil daitezke. Eredu ideal hauek ez ditugu naturan aurkituko, baina naturan gertatzen diren hainbat fenomeno ulertzeko baliogarriak izaten zaizkigu. Bi eredu oso sinpleetan oinarriturik, kuantizazioaren natura azalduko dugu gaurkoan.

Eredu atomikoaren eboluzioa

Esther Udabe, Ane Olazagoitia, Maite Eceiza eta Andoni Perez

Zer litzateke eraikin bat zementu edo adreilu gabe? Edo zer litzateke tortila bat arrautzarik gabe? Bada, zientzia munduan gauza bera gertatzen da, hau da, atomorik gabe, oinarririk gabe, gainerakoa ezingo litzatekeela aztertu. Horrexegatik, zientzialariak oinarri hori nolakoa zen aztertzeari ekin zioten.

Erresonantzia Magnetiko Nuklearra Medikuntzan

Uxua H., Eider M, Sara M.

Erresonantzia Magnetiko Nuklearra (EMN) atomoen nukleoek duten propietate batean oinarritzen dira: spina. Kuantikari esker, fenomeno fisiko-kimiko hau aurresan eta ulertu egin zen XX. mendean. Honek aplikazio teknologiko berriak ekarri zituen. Alde batetik Kimikan, molekulen karakterizazioan. Bestalde, Medikuntzan, diagnosi teknika berriak garatuz. Gaurkoan, azken honi eginen diogu so.

#Blogetan & #KZJaia

Negu parte honetan euskal blogosfera berotzen dabiltzan bi egitasmo dira #blogetan eta #KZJaia (#KulturaZientifikoa 1. Jaialdia). Irakurtzen ari zareten blog honek bietan parte hartzen du. Hori dela eta, eskuineko zutabearen goikaldean, ekimen hauen logoak ikusiko dituzue, biak martxan dirauten bitartean. Bi egitasmo hauek desberdinak izan arren, helburu amankomun batzuk somatu daitezke. Gaurkoan, honi buruz arituko naiz.

Molekulak, mendigoizaleak ala txirrindularitzazaleak?

Mendia beti gustatu izan zait. Txikitan, herri txikietan eman nuen bizitza, Irurtzunen eta Erason, Imotz bailarako herrian (irudian). Mendiz inguratuta, eskualdeko errepideak pasatzen ziren bertatik bakarrik, trafiko gutxi zegoelarik. Hortaz, mendiaz eta txirrindulaz disfrutatzeko zonalde aproposa. Haurtzaro eta nerabetasunean, mendiarekiko eta txirrindularitzarekiko afizioak barneratu nituen. Gero, molekulekiko afizioa garatu nuen, Kimika ikasterakoan. Hiru afizio hauek, elkarrekiko independienteak izan arren, lotura estua dute. Bai, molekulek ere bai. Gaurkoan, lotura hau ikusiko dugu.

Elektroien bitxikeriak

Aurreko batean, elektroien izkutuko sekretuetako bat ikusi genuen. Alegia, elektroia (eta materia osatzen duten beste partikulak), fotoiak (erradiazio elektromagnetikoa) bezala, aldi berean uhinak eta partikulak direla. Beste batean, elektroiek ere tunel efektua ematen dutela ikusi genuen. Hau da, kasu batzuetan posible dute "pareta" bat zeharkatzea. Hauetaz aparte, elektroiek ere beste sorpresatxo batzuk gordeta dituzte. Gaurkoan, elektroiek atomo eta molekuletan duten bitxikeri bat ikusiko dugu. Gure tamainako munduan ikusten ez dena.

Zientifikoki esanguratsuak diren berriak

Blogean beti euskaraz idazten dut, eta horrela izaten jarraituko du. Hala ere, horrek ez du esan nahi bertze blog, webgune, ala aldizkarietan beti euskaraz arituko naizenik. Mapping Ignorance eta Función de Jota blogetan, adibidez, ingeleraz eta gazteleraz aritu izan naiz ekarpen banarekin. Aukera eta denbora izanda, berriz ere errepikatuko nuke bertan, ala bertze lekuren batean. Elkarlana baliatuz, projektu eta aukera berriak sortzen dira, eta horretaz gain, dibulgazioa zabaltzen da. Gaurkoan, gazteleraz egindako bertze kolaborazio bati buruz arituko natzaizue.

Gaur egungo Kimika, esperimentala? (III) Kimika Kuantikoaren Jaiotza

Artikulu sorta honen bigarren atalean Mekanika Kuantikoak Kimika azaltzeko beharrezkoak ziren ekuazioak ematen zizkigula ikusi genuen. Hau horrela izanda, bi arazo nagusi topatu genituen. Alde batetik, ekuazio hauek oso konplexuak ziren ebatziak izateko, eta bestetik, zaila zen Mekanika Kuantikoak sortutako hiztegi berria Kimikako hiztegi enpirikoarekin uztartzea. Gaurko artikulu honetan, aztertuko dugu zientzialariek arazo hauei nola aurre egin zieten 1920-1940 tarteko bitarteko hamarkadetan. Aurrerapen gisa, esanen dugu ekuazioen arazoari irtenbidea aurkitzen zihoazen heinean, hiztegiaren arazoa ere konpontzen zihoala, lehenak bigarrena zekarrelarik.

Kimika Fisikoa II, #KZJaiarekin bat!

#KulturaZientifikoa 1. Jaialdia hastear da. Jaialdi birtual honetan, esparru desberdinetako kideak parte hartzera gonbidatuta gaude, besteak beste, Unibertsitateko irakasle eta ikasleak. Hau aprobetxatuz, UPV/EHUko Kimika Fakultatean, Kimika Graduko 3. mailan ematen den Kimika Fisikoa II-ko ikasle eta irakasleak ekimenean parte hartzeko ideia dugu. Azterketak eta praktikak uzten diguten heinean, lan batzuk planteatu ditugu, ekimenean partekatzeko. Batzuk 1. Jaialdian, eta beste batzuk honen ondoren etorriko diren Jaialdietan.