#KulturaZientifikoa Jaialdiaren inguruan

#KulturaZientifikoa Jaialdia hainbat esparru eta jakintza arloko pertsonak/talde biltzeko ideiarekin proposaturiko ekimena da. Ideia kaleratu zenetik, 100 pertsona/talde/erakunde inguruk bat egin dute Jaialdiarekin. Ez dizuet ukatuko: zenbakiak pozten nau. Atxikimendu kopuru galanta, 1. Jaialdia indartsu martxan abiatzeko primerakoa. Baina kopurua ez da garrantzitsuena, nire ustez. Gaurkoan, jaialdiaren inguruko azken nobedadeak kontatuko dizkizuet, eta, Jaialdiaren antolaketaren inguruan lekukoa pasako dut.

Kontrako poloek, elkar erakarri?

"Kontrako poloek elkarri erakartzen diote". Zenbat aldiz entzun duzue esaldi hau? Izaera oso desberdina duten bi pertsona bikotekideak zergatik diren azaltzeko erabiltzen da askotan: "Oso desberdinak dira, ez dut ulertzen nolatan elkarrekin dauden. Klaro, kontrako poloek elkarri erakartzen diote". Ez naiz ni hasiko honen inguruko balorazioak egiten. Hala ere, etzait erreza egiten horrelako sinplifikazioak ulertzea. Dena den, niri gaurkoan interesatzen zaidana esamolde honen jatorri fisiko-kimikoa da, eta horri eginen diogu so gaurkoan. Aurrerapen gisa: gauzak ez dira beti uste dugun moduan.

Bertso Txapelketa Nagusiaren Kimika

Boroa (B), Erbioa (Er), Torioa (Th, tranpatxo txiki batekin), Sufrea (S), Oxigenoa (O), Fluorra (F), Iodoa (I), Sodioa (Na) eta Lantanoa (La), Elementuen Taula Periodikoan duten lekuetatik mugitu dira, gaur BEC-en ospatzen den Bertso Txapelketa Nagusiko partaideei zortea ospatzeko. Animo hemendik bertsolari guztientzat!

#EzEbidentziarikGabe

Gaurko mezu honekin, Nola Ikasi Kimika Kuantikoa Izutu Gabe blogak "#NoSinEvidencia / #EzEbidentziarikGabe" iniziatibarekin bat egiten du, testatutako medikamenduen erabileraren alde. Iniziatiba hau hiru familia medikuek abiarazi dute, "Agencia Española del Medicamento y Productos Sanitarios"-ek abiatutako produktu homeopatikoen erregularizazioak ekar ditzakeen ondorioengatik kezkatuta. Ondoren ekimenaren manifestua erreproduzitzen da.

Blogak urtebete!

Urtebete pasa da, bai, blog hau abiatu zenetik. Nola pasatzen den denbora, ezta? Fite, agudo. Konturatu gabe. Gaurkoan, urte honek emandakoari erreparatu nahi diot. Ez bakarrik blogari dagokionez, nire ikerketari dagokionez ere bai. Urtebetetzeak normalean tarta batekin lotzen ditugu. @Koldotxu -k, #kafepintxo batekin agian... Niri, gazia gozoa baino gehiago gustatzen zait. Kontutan izanda azterketetan ibili garela azken astean, eta #KulturaZientifikoa menuari zerbait gehitu nahian, gaurko ospakizuna urdaiazpikoarekin egin nahi dut. Ikasleek ekarri ez diguten urdaiazpikoarekin! :-)

Gaur egunko Kimika, esperimentala? (II) Hiztegi berria

Artikulu sorta honen aurreko sarreran, ikusi genuen fisikariek eta kimikariek 1900. urtearen inguruan erreparatu zietela lehendabizikoz antzerako problema zientifikoei: Rutherfordek eta bertze batzuek (Bohr barne), 1910eko hamarkadaren hasieran plazaratu zituzten atomo eredu planetarioek izugarri eragin zioten garai hartako Kimikari. Horrela, Lewisek, eredu hauetan oinarrituta, lotura kimikoan elektroiak konpartitzen direlako kontzeptua zabaldu zuen 1916. urtean, bertze hainbat kontzepturekin batera. Urteetan garatutako “Hiztegi Kimiko” enpirikoari, Lewisek kontzeptu berriak gehitu zizkion.

#KulturaZientifikoa 1. Jaialdia ospatzeko proposamena

(Achucarro BERC-ek egindako irudia)

2015-ko aktualizazioa: #KulturaZientifikoa 3. Jaialdia abian dugu jada. Edizio honetan, edonola.net bloga da anfitrioia, eta bertan topa dezakezue informazioa Jaialdian parte hartzeko. Animatu!!!!


Gaurkoan pozik natorkizue, jaialdi bat ospatzeko proposamenarekin. Jaialdi birtuala, sarean burutzekoa, Kultura Zientifikoaren inguruan. Mundu guztia gonbidatuta dago jaialdian parte hartzera, eta noski, bakoitzak aukeratzen du parte hartzeko modua, gorputzak eskatzen dion moduan: testuak idatziz, irakurriz, zabalduz, etab.

#KulturaZientifikoa zuhaitza sarean haziko?

Irailaren 25ean, #KulturaZientifikoa ekimena burutu genuen sarean. Jakintza arlo desberdinetako irakasle eta ikasle (hezkuntza esparru desberdinekoak), ikertzaile, kazetari, dibulgatzaile, zientziazale, etab, bildu ginen #KulturaZientifikoa lorearen inguruan. Egun horretan, gure loretxoa ernaldu eta fruitua eman zigun sarean. Fruitu honek, euskal sarean hazi nahi du, #KulturaZientifikoa zuhaitza emateko. Lagunduko al diogu? Baiezkoan nago ni, ezta? Sarrera honetan, #KulturaZientifikoa ekimenaren jarraipena gertu dugula azaldu nahi dut, eta animatu nahi zaituztet ekimena prestatzen laguntzeko eta parte hartzeko.

Gaur egungo Kimika, esperimentala? (I) Hastapenak

Gaur egungo gizarteko ia edozein esparrutan (Kimika fakultateetako ikasleen artean eta hein batean irakasleen artean ere) Kimika esperimentala den galdetuz gero, gehiengo nagusiak baietz erantzunen luke, dudarik gabe. Kimikariak laborategian lanean irudikatzen ditugu, osagai kimikoak nahasten, bata jantzita dutela, ondoko irudian bezala (1. irudia). Arrazoi historikoak daude horretarako, garbi dago. Baina, gaur egungo kimika bakarrik esperimentala al da? Galdera sinple honek erantzun konplexua du, eta egoki erantzuteko sarrera anitzeko seriea prestatu dugu, gaurkoan lehenengoa duzuelarik. 

Zientzia Kaiera, Kimika Nobelak eta #KulturaZientifikoa

Ostirala da, ostiral gaua. Gaur bukatzen den aste hau, aste zoriontsua izan da niretzat, dudik gabe. Gauza desberdinengatik, baina denek nire gaurko zoriontasunean konbergitu dute. Alde batetik, Las Vegas-en, Materials Science 2013 kongresuan emandako hitzaldia ongi joan zen. Bestetik, aurtengo Kimikako Nobel Sariak Kimika Konputazionalean (nire esparruan) lan egin / egiten duten zientzialari batzuei eman dizkiete, eta bestalde, gaur bertan Zientzia Kaiera blogean nire lehendabiziko kontribuzioa argitaratua izan da. Gainera, #KulturaZientifikoa ekimenaren balorazioa egiteko astea izan da. Badirudi lau gauza hauek independienteak direla. Ez ordea. Lotuta daude, oso lotuta.

#KulturaZientifikoa Ekimenaren Balorazioa

Lore bat buruan genuela, irailaren 25ean #KulturaZientifikoa egun bateko Twitter ekimena burutu genuen 221 tuitelarik. Bai, 221 izan ginen. Ez da marka makala! Baina, 221 partaide izateaz gain, badaude beste hainbat gauza baloratzeko eta kontutan hartzeko. Gaurkoan, hori egitea tokatzen zaigu. Balorazio lasai bat, gerora begira sarean egin dezakegun lana buruan izanik. Eta bai, bidea ez da amaitu, hasi bakarrik egin du. Lorea jada ez da lore, fruitu baizik, irudian ikusten ahal dugun moduan. Guztion kontribuzioari esker, lorea ernetu egin, eta fruitua hazten doa. Fruitu hau zerbait berriren hazia izanen ote da? Espero dezagun baietz, baina gauzek bere denbora dute. Hori baino lehenago, ikus dezagun loretik fruiturako bidea nola gauzatu genuen guztion artean.

Zelularen energia erregulazioaren inguruan

Bloga jarraitzen duzuenok gogoratuko zenuten ekainan Biofisika Teorikoko kongresu batera joan nintzela. Bertan egindakoa kontatu nizuen aurreko sarrera hartan. Kongresu hartan, beste bi euskaldunek txarla eman zuten, eta blogetik erronka bota nien. Beraiek sarrera bana idazten bazuten, kongresuan emandako txarlaren inguruan, nik nire "abenturatan" izandako hanka-sartzeak kontatuko nituzke. Joni Mujikak erronka onartu zuen, eta protein-splicing fenomenoari buruz kontatu zigun. Hara, nire erridikuluetako batzuk kontatu beharrean izan nintzen, aho-zabal izateagatik. Gaurkoan, Elena Formosok erronkari aurre eginez, bere kontribuzioa bidaltzen digu. Hara! Hasi behar zein erridikulu kontatuko dizkizuedan hurrengoan... Elenaren sarrerarekin uzten zaituztet, pena merezi du eta!

#KulturaZientifikoa 1. ekimenaren balorazio azkarra

Gaurkoan, #KulturaZientifikoa ekimena izaten ari gara. Lagunok, pozik egoteko moduan garela uste dut. @Ikerbasque-k arratsaldeko 4ak aldean zabaldutako mezuan eta @Ingumakeriak -ek emailez antzeko orduan bidalitako informazioen arabera, ia 200 erabiltzailek eta ia 1500 txio biltzen zituen #KulturaZientifikoa ekimenak. Egunak oraindik ordu batzuk ditu bukatu aurretik, eta ziur aski zenbaki hauek zerbait igoko dira.

Kultura Zientifikoa Twitter-en (II): Lorearen petaloak

Astebete gelditzen zaigu Kultura Zientifikoa Twitter-en zabaltzeko ekimena burutzeko: #KulturaZientifikoa alegia. Gure ekimen hau, guztiona, eskematxo batean laburbildu nuen. Lorearen antza zuen eskema. Gure lore hau mendian, larre artean, zegoen. Maldan behera zetorren elur bolak harrapatu zuen, eta honek, umetxoak abestian bezala, lorea askatu zuen, libre izateko. Hori eginen dugu guk, irailaren 25ean. Lorea ahalik eta gehien zabalduko dugu, #KulturaZientifikoaren lorea. Kultura Zientifikoaren lorea askatu eta libre eginen dugu, loreak gu libre egiten gaituen moduan. Gaurkoan, ordea, gure lorearen petaloek esaten digutenari so eginen diogu, loreak bere mezua dakarkigu eta!

Kultura Zientifikoa Twitter-en (I). Zer txiokatu?

Bi aste inguru falta dira Twitter-en montatu dugun ekimena burutzeko. Bi aste, motorrak berotzeko. Bi aste, zerbaiti hasiera emateko, ez bukaera emateko. Bai, hasiera batean helburua Twitter-en trending topic izatea zen. Eta horrela izaten saiatuko gara. Baina izandako harrerarekin, nire ustez, gauza gehiago egiteko indarra badugu. Hori bai, irailaren 25a eta gero izanen da horretaz aritzeko garaia. Gaiari buruzko azken sarrera eta gero, hainbat kontribuzio interesgarri egon ziren, eta aurreko sarreran esandakoak zabaldu egin ziren. Horrela, ekimenaren nondik norakoak laburbiltzeko asmoz, eskema bat egin genuen. Lorea dirudien eskema, hainbat petalorekin. Gaurkoan, erdikoari eginen diogu so.

Kurtso hasiera: Urterako nobedadeak

Heldu da iraila. Badirudi abuztua dela atseden hartzeko garaia, eta irailak, hortaz, zerbaiten "hasiera"-ren izaera hartzen du. Jakin ezazue blogak atsedena hartu duela. Ez ordea nik! Opor laburren ostean, lanari ekin nion berriz udan zehar. Mesedez, ez pentsa blog-ean izandako isiltasunak nire oporraldiekin kointziditu duenik. Beste ikertzaile askoren kasuan bezala, gure oporraldiek ez dute abuztuarekin kointziditzen, ikerketako gauza pendienteak ditugulako. Ez nuke zuek pentsatu nahi ikertzaileok horrelako oporraldiak izaten ditugunik. Hau arazo bihur daiteke, baina beno, horrela aukeratzen dugu gehienok, nahiz eta batzutan konpromezuak direla eta ezin hartu oporrak behar bezala. Ez pentsa hori gure gauza denik bakarrik, oso hedatua dago.

Kimika, esperimentala ala teorikoa?

2011ko Azaroaren 30an Kimika Fakultateko ikasleek Euskararen eguna antolatu zuten, eta, urtero bezala, txarla dibulgatibo batzuk antolatu zituzten goizerako. Hizlarietako bat ni nintzen. Jende asko etorri zen txarla guztietara, gela jendez gainezka zegoen. Ordubete inguruko txarla prestatu nuen, ikasleek esan bezala. 

Izenburua: "Kimika, esperimentala ala teorikoa?" 

Pentsa ezazue zuen erantzuna txarla ikusi aurretik eta ondoren, ea aldatu den. Egoki iruditzen bazaizue, komentarioa uzten ahal duzue sarreraren bukaeran. Behean egun hartako txarlaren fitxeroa ikusten ahal duzue, baina, zoritxarrez, audioa ez dago grabatuta. Hala ere, ideia nahikoa ongi ulertzen dela iruditzen zait. Erranen didazue!

#KulturaZientifikoa zehazten

Maldan behera eta frenorik gabe datorren elur-bola bezala, horrela datorkigu gure #KulturaZientifikoa Twitter-eko ekimena. Ekimenaren ideia proposatu zenetik, atxikimenduak eta parte hartzea gero eta zabalagoa da. Eta zabaltzen joanen da gainera! Ez eduki inolako dudarik, lagunok, arrakastatsua izanen dela gure ekimena, denon parte-hartzearekin. Elur-bola Hiru Errege Mahaiatik behera abiatu zen, eta bere bidean handituz joan da, atxikimenduen ondorioz. Elur-bola hau xuabe-xuabe helduko da behera, euskal gizartean #KulturaZientifikoa zabaltzeko. 

Nire "erridikuluak" bidai zientifikoetan

Heldu da garaia, nire zientziako ibilbidean egin ditudan hainbat hankasartze, erridikulu, eta hutsak kontatzeko. Aurrekoan, hori eginen nuela esan nuen zuek, zuen eskaerekin, Jonik eta Elenak idaztea lortzen bazenuten. Jonik proteinak bioaktiboak bihurtzeko jarraitzen zuten bide bat azaldu zigun, baita kuantikak hori ulertzen nola laguntzen digun ere. Hori dela eta, hona nire kontuak. Seguraski gehiago daude, eta hauek nire ibilbideetan gertatu zaizkidan anekdota batzuk besterik ez dira. Batzuk barregarriak (niretzat beno...). Espero zuek ongi pasako duzuela hauek irakurtzerakoan. Batenbat lankideei dagokie... hauek ere itzelak egin dituzte, eta batzuk kontatzeko modukoak dira! Aurrerapen gisa, ondoko irudia duzue... "Rompetechos", bai, gutxi ikusten zuen pertsonaia. Ni halakoa nintzen bistaz operatu aurretik... ala oraindik horrelakoa izaten jarraitzen dut?

Protein Splicing eta Kimika Kuantikoa

Aurreko sarreran, erronka bota nien nirekin TheoBio2013 konferentzian parte harturiko bi lagunei. Joniri eta Elenari. Sarrera horrek komentarioak sortu zituen, bi lagun hauei sarrera bana idazteko eskatuz. Zergatia? Dudak ditut :-)

• Beraien lana interesgarria izatea jendearendako 
• Kongresuetan etab nik neuk egindako hankasartzeak eta kuriositateak kontatuko nituelako. 

Nire ustez, bi aukeretatik zerbait dago! Horra, Jonik erronka hartu zuen, eta hemen dago bere kontribuzioa (hortaz, gutxi barru nik neuk pasatako egoera lotsagarriak kontatuko dizkizuet...). Besterik gabe, Joni lankidearen sarrerarekin uzten dizuet: "Protein Splicing (proteina apurketa) eta Kimika Kuantikoa".

Kimika Kuantikoa eta Biologia!

Suedian egon nintzen aurreko astean, kongresu batean. Kimiko kuantiko eta teorikoz beteta.

- Ziur hauek ekuazioz beteriko txarlak izan dituztela!!! - pentsatuko duzue.

- Ez ba! - erantzuten dizuet nik.

Eta horrela izan da. Ekuazio gutxi, bai. Bakar batzuk bai, ordea. Aizue, ekuaziorik gabe, matematikarik gabe, ez dago Kimika Kuantikorik! Eta, zer demontre, guri gustatzen zaizkigu! Baina lasai egon zaitezte. Beti bezala, sarrera honetan ere, ez duzue ekuazio bakar bat ikusiko. Baina, ekuazioak hizpide ez baditugu, zertaz aritu ote gara? Beno, izenburuan ikus dezakezuenez, Biologiaz (biokimikaz, konkretuki). Kimika Kuantikoa honetan ere aplikatzen ahal dugu? Bai ba. Ondoren kontatuko dizuet bertako nondik norakoak, eta zertaz aritu izan garen.

Suak, zer irradiatzen digu? Argi Ikuskorra eta Infragorria

Sua gizakien bizitzan oso garrantzitsua den elementua dela garbi dago. Gure aitzindariak erabiltzen hasi zirenetik, iraultza suposatu zuen. Gaur egun, ordea, suaren beharra jeitsi egin da. Jende askorentzat, plazerrarekin lotua dago. Sua, beroa eta argitasunarekin elkartzen dugu askotan, aitzineko gauetan hori ematen baitzigun. Berotasun hori ere maitasunarekin lotuta dago. Maitemintzerakoan, nork ez du "sua" sentitu maitea ikusterakoan? Berarengana hurbiltzerakoan? Sua bezala, maitasuna argiarekin lotuta dago askotan. Gure maiteak bizitza "argitzen" digula esaten ohi da askotan. Gaurkoan, sua beroarekin eta argiarekin kuantikoki lotuta dagoela ere ikusiko dugu. Maitasuna eta kuantika "agian" lotuta daude, baina hori beste egun baterako utziko dugu...

#KulturaZientifikoa ekimena, aurrera!

Lagunok, Twitter-en dagoen euskaldun komunitatean Zientzia zabaltzeko ekimena aurrera doa. Aurrera, indartsu, kementsu. Aurrera, gero eta jende gehiagok bultzatuta. Aurrera, ekimen egunean euskal joeretan lehen postua lortzeko asmoz. Eta lortuko dugu! Azken hamar egunotan nobedadeak egon dira, ekimena zehazten joateko asmoz abiatu ginenetik. Gaurkoan, nobedade horien berri emateko asmoz natorkizue. Eta noski, zuen eritziak eta gomendioak eskatzeko. Zuek baitzarete ekimen honen arrakasta lortuko duzuenak.

2012-13 kurtsoaren laburpena: 10 sarrera irakurrienak

Aurtengo ikasturtea bukatzear dugu. Bolonia planaren ezarpena dela eta, azterketa guztiak aurreratu dira, irailekoak ekaina/uztailara, eta ekainekoak maiatzera. Hortaz, errekuperaketak gelditzen zaizkigu ikasleekin. Animo! Honek ez du esan nahi oporrak hartuko ditugunik. Dozentzia amaitzen dugu, baina ikerketa eta dibulgazioa ez! (Ez zarete horren errez nitaz libratuko!). Dena dela, eta kurtso honen bukaerarekin, orain arte blogak emandakoaren laburpena eta balorazioa egitea gustatuko litzaidake. Hori dela eta, gaurkoan orain arte gehien irakurri diren 10 sarreren berri emanen dizuet. Gerora begira, etorriko denaren berri ere emanen dizuet.

#ZientziaEuskaraz ala #KulturaZientifikoa ?

Aurreko astean, #FísicaCuántica "hashtag"-a (etiketa) Twitter-en mundu mailan Trending Topic (joera nagusia) izatearekin batera, airera bota nuen erronka bat. Posible litzateke horrelako zerbait euskaraz lortzea? Gaurkoan, izandako erantzun positiboak direla eta, ideia konkretatzen joateko garaia dela uste dut, eta bi proposamenekin natorkizue. Ea zer iruditzen zaizkizuen.

Juan Ignacio Cirac, Teknopolis eta ordenadore kuantikoak

Irudia hemendik hartua

Noizean behin, blog honetan kuantikari buruz sarean euskaraz dagoen informazioa bildu izan dut. Gaur, horrekin jarraituko dut. Donostia International Physics Center-ek (DIPC) zientzialariok egiten dugun lana gizarteratzeko ekintzak egiten ditu (horien artean, dibulgazio blogak, hau barne). Testuinguru honetan kokatzen da 2010. urtean Donostiako Kursaal-en burutu zen "Passion for Knowledge", DIPC-ko hamargarren urtemuga ospatuz. Bertan, hizlari bikain asko bildu ziren, horien artean, Juan Ignacio Cirac fisikaria. Max Planck Institutuko (Alemania) Optika Kuantikoko arduraduna da. Bere egonaldia aprobetxatuz, Teknopolis zientzia eta teknologia dibulgazio programakoek elkarrizketa oso interesgarria egin zioten. Gaia, fisika kuantikoa, eta honen aplikazio batzuk, besteak beste, ordenadore kuantikoak.

Kongresuak. Zer demontre egiten dugu bertan? (I)

Ikertzaileen eginbehar nagusia ikertzea da. Ikerketen emaitzak, ordea, ez ditugu guretzat gorde behar, bestela, zertarako egiten dugu? Emaitza hauek, ideiak, komunitate zientifikoarekin zein gizartearekin konpartitzeko hainbat kanal irekita daude. Gaurkoan, gizartearekiko komunikazioaz ez naiz arituko. Ikerketa munduan gabiltzanok, gure artean ideiak eta emaitzak nola konpartitzen ditugun azalduko dizuet. Nagusiki (baina ez bakarrik) bi modutan egiten dugu hau: argitalpenen bidez (artikuluak gehienbat) ala kongresuetan. Eta gaur, azken honetaz arituko naiz. Artikuluei buruz, eta hauek sortu dezaketen gaixotasunaz (artikulitis) aurretik aritu nintzen, eta gaur, egon naizen kongresuen ibilbidea zuekin konpartitu nahiko nuke.

#FisicaCuantica TT "mundiala" Twitter-en

Gaur, maiatzaren 28an, kuantikarekin zerikusia zutenak Twitter-en zita bat zuten, helburu bakar batekin: Gaztelera hizkuntzan #FísicaCuántica trending topic (TT) bihurtzea. Hau guztia zertarako? Sare sozialen potentziala garbi edukita, zientzia, eta konkretuki, kuantika ikustarazteko. Ekintza honen azalpena eta zergatia sakonago irakurtzeko klikatu hemen. (Ezkerreko irudia Laura Morrón-ek idazten duen Los mundos de Brana blogetik hartua da). Ideia hau kuantikaren inguruan lanean diharduten bi blogeroena izan zen, Enrique F. Borja (Cuentos Cuánticos) eta Alberto Sicilia (Principia Marsupia), konkretuki. Baina jende asko inplikatu egin da, eta emaitzak hor daude. Zer lortu da? Estatu mailan ez-ezik, #FísicaCuántica mundu osoan izan da TT.

DIPC eta Kimika Fakultateko blogak

Gaur pozik natorkizue. Blog honekin, kontu kuantiko berezi hauekin, duela urte erdi hasi nintzen. Dakizuenez, Kimika Fakultateko Kimika Teorikoa taldeko kidea naiz. Talde hau, Polimeroen Zientzia departamentuaren barne dago, eta Donostia International Physics Center (DIPC)-ko kide da. Fakultatean zein DIPC-n beste blog batzuk ere garatzen ari dira, eta azken egunotan bai Fakultateko webgunean, bai DIPC-ko webgunean, blog hauen portal berri bana estreinatu dugu. Honekin batera, Kimika Fakultateko zein DIPC-ko kideok gure lanaren gizarteratzearen konpromezua hartzen dugu. Oraingo pausu honi berriak etorriko zaizkiola ziur gaude, konbentzituta bait gaude kultura zientifikoak gizartearen garapena eta askatasuna bermatzen dutela. Iniziatiba hauei buruz gehiago jakin nahi baduzue, jarraitu irakurtzen. Gonbidatuta zaudete!

Ultramorea (UM)

Espektro elektromagnetikoaren tarteekin jarraituz, beste "goxoki kuantiko" berri batekin natorkizue gaur. Guk ikusten dugun tarte ikuskorra eta X-izpien artean kokatzen den argi ultramorea aztertuko dugu gaurkoan. Horretarako, lagun batzuk gonbidatu ditut, bizidunak (erleak eta loreak) eta bizigabeak (ozono molekulak). Lagun hauek berritsu datozkigu, eta beharbada, bi ala hiru goxoki batera nahi dituzte gaur! Lasai egon zaitezte, behar izanez gero, bertze egun batean gonbidatuko ditut berriz beraiekin banaka luze aritzeko.

Eskupilota kuantikoaren sorpresa! (Tunel efektua)

"Aimar! Irujo! Aimar! Irujo!" Zenbat aldiz entzun dugu hau gure frontoietan? Batez ere txapelketa baten finalean. Mundu mikroskopikoan, elektroiak eta protoiak, fotoiak eta neutroiak, dantzan dauden horretan, ez dugu eskupilotarik. Ez? Ziur zaudete? Ba kale egin duzue! Gaurkoan, mundu mikroskopikoan jokatutako final handiaren berri izanen duzue. Bi partaideak, Irujok eta Olaizolak, ahaztezina bihurtzen ari zen partida jokatzen ari ziren. Emaitza 21-21 zen, eta orduan... Bukaera jakin nahi baduzue, gehiago irakurri beharko duzue...

Kuantika eta bloga UEUn

Uda atsedenerako garaia izaten ohi da. Urteko erritmoa moteldu ala gelditzeko. Gelditzea, deskonektatzea, garrantzitsua izaten da. Baina, udak ere erreflexiorako laguntzen du. Urtean zehar, betebehar ugari dela eta, askotan gelditu eta pentsatzeko denbora gutxi izaten dugu. Lanaren ala ikasketen nondik norakoak ala ideien hausnarketak etab egiteko denbora, epe laburrean egin beharreko gauzek kentzen digute. Ikuspuntu berriek, erreflexio berriek, ezagutza berriek Udako Kurtsoetan aurkitzen dute bere lekua. Udako Euskal Unibertsitateak antolatutako kurtso batean parte hartzeko aukera eman didate aurten. Ezin dut adierazi zer nolako aukera polita den niretzat. Ezin dut adierazi niretzat suposatzen duen ohorea, UEU bezalako erakunde batek antolaturiko kurtso batean parte hartzea. Antolatzaileei, eskerrik beroenak eta sentituak bidaltzen dizkiet hemendik.

X izpiak

X izpien uhin luzera gamma-izpiena baino luzeagoa da, baina ez pentsa oso luzea denik!!! Atomo handi baten tamainakoa da, 10^-10 m (ikusi hemen). Beste modu batean esanda, metro bat 10 .000.000.000 (hamar mila milioi) zati berdinetan banatzen badugu, lortzen dugun zatietako bat X-izpien uhin luzerari dagokio. Honek zer esan nahi du? Erradiazio mota hau oso energetikoa dela. Erradiazio mota hau materiarekin topatzean, atomoen barruko elektroiak askatzeko gai da, atomoak eta molekulak ionizatuz. Ionizazioa handiagoa ala txikiagoa atomoen naturaren arabera. Bizitzarako arriskutsuak izan daitezke dosi handietan, baina dosi txikietan, erabilgarriak dira medikuntzan, Hortaz, gauza gehienak bezala, erradiazio kantitatean dago kaltegarriak izatearen ala ez izatearen arrazoia.

Robin Hood eta Orbitala

Gaztea nintzenean, Robin Hood zen nire pertsonai faboritoetako bat. Umeendako adaptazioak irakurri nituen lehenik eta behin, eta adinaz aurrera nihoalarik, liburu mardulagoak. Gure heroia famatua egin zen aberatsei dirua kendu eta pobreei itzultzen zielako. Gaurkoan ez datorkigu dirua banatzen. Ez, niri deus gutxi kentzen ahal dit zuei banatzeko. Hortaz, tratu bat egin dugu, eta bere laguntzaz, bertze aberastasun mota bat zabalduko dugu, ezagutzaren aberastasuna. Konkretuki, orbital bat zer den azalduko dugu. Robin Hood hau egiteko kapaza ez dela uste duzue?

Unibertsoaren eskalak

Blog honetan atomoa, elektroia, protoia, gamma-izpiak, mikrouhinak etab. aipatu ditugu. Baina, konsziente gara hauen tamainaz? Gaurkoan, Unibertsoaren eskalak ikusiko ditugu. Giza tamainan oinarrituta, gure "munduan" ikusten ditugun gauzen eskala kontutan hartuta, tamaina jeitsiz joanen gara, quark-en tamaina eta txikiagoetara. Mundu mikroskopikoaren tamaina ez da "kontrolatzen" ez dugun bakarra, tamaina handiak (eguzkia, galaxiak etab) handiegiak dira, eta ez gara konturatzen bere tamainaz. 

Heisenberg-en ziurgabetasun printzipioa eta Olentzeroren mozkorra

Elektroiek sekretu bat gordeta zutela ikusi genuen, alegia, ez zirela bakarrik partikulak. Uhin/partikula dualtasuna dute, argia (fotoiak) bezala. Baina, sekretu bat izanda, nork esaten digu sekretu gehiago ez dituela gordeta? Gaurko sarreran, elektroiaren uhin/partikula izaerak eragiten duen ondorioetako bat ikusiko dugu: Heisenberg-en ziurgabetasun printzipioa. Printzipio hau ulertzen, gaurkoan, gabonak ez izan arren, Olentzero datorkigu... Ez duzu ikusten nola Olentzerok laguntzen ahal digun honekin??? Irakurri gaurko sarrera eta ulertuko duzu... ala ez.

Coulomb Eztandak: Fusio hotzarako bidea?

Izen berezia bai eztanda mota hauenak, ezta? Baina, zer dira? Nondik datorkio bere izen berezi hau? Goazen hau guztia pausuz-pausu ikustera. Charles Augustin de Coulomb XVIII. mendean bizi izan zen fisikari frantziar bat zen. Bere lanetan famatuenetakoa, bi kargen arteko elkarrekintza deskribatzen zuen legea lortzea izan zen. Gaur egun, badakigu zeinu berdineko bi kargek (+ zein -) elkar aldaratzen dutela, eta aldiz, zeinu kontrakoek elkar erakartzen dutela. Coulomb-ek lortu zuen elkarrekintza hauen nondik norakoak ulertzea. Hortaz, Coulomb eztandak ulertzeko lehen pista lortu dugu. Murgil gaitezen pixka bat gehiago mundu honetan...

Atomoaren egitura kuantikoa I

Aurreko sarreretan, ikusi genuen nolakoa zen atomoaren egitura. Nukleo batez osatuta dago (protoiez eta neutroiez), eta honen inguruan elektroiak bueltaka. Bertan, ikusi genuen elektroiek ezin zutela edozein energia izan, bakarrik baimendutako energia maila batzuk okupatzen ahal zituztela. Horrela, elektroiek fotoiak absorbatzean, energia maila batetik bestera egin dezakete salto. Baina, absorbatutako fotoiaren energiak zehazki bi energia maila elektronikoen artean dagoen diferentzia izan behar du, ez gehiago ez gutxiago. Ikusi Argiaren natura eta Kuantikoa hitzaren jatorria hau gogoratzeko.

Ikertzaile berriak prestatzen. Norbait animatzen?

Gaur egun, ikerketa zientifikoaren munduaren zeruan, hodei beltzak biltzen ari dira. Ezkortasuna nagusitzen ari da. Testuinguru honetan, nola erakarriko ditugu gazte berriak? Ikasleak, karrera bukatzerakoan, ikerketan murgiltzeko alizienteak izanen dituzte? Kezka hauek ditut buruan, beste batzuen artean. Baina, Kimika Esperimentala nagusi den fakultatean egonda, Kimika Kuantikoaren mundura ikerlariak erakartzeko arazoak eduki ditugu beti. Honi aurre egiteko, umorea eta baikortasuna izan da gure tresna nagusia. Hauetaz baliatzen saiatuko naiz, mundu hau (ikerketarena orokorrean) zoragarria dela islatzen saiatzeko. Hodei beltzen artean, eguzkia nagusituko da.

Kuantika Aplikatua: Metanoa, gas baliotsua

Gaurkoan, gure ikerketa taldean defendatu den azken tesiaren inguruko sarrera bat dakarkizuet. Konkretuki, Oier Lakuntzaren tesiaren inguruan (tesi osoa hemen ikusten ahal duzue). Oierrek metanoa aktibatzeko prozesua aztertu zuen, beste molekulen sintesian zein H₂-ren produkzioan oso garrantzitsua den prozesua (irudian metano gasaren simulazioa ikusten ahal duzue). Sarrera honekin hasiera ematen diot taldean defendatu diren tesien inguruko sarrerei, "Gure Ikerketa" eta "Aplikazioak" kategorietan sailkatuko direlarik. Denborarekin, tesi honen zein beste guztien inguruko sarrerak gehitzen joanen naiz. Taldean defendatu diren tesi guztiak hemen ikusten ahal dituzue. Batzuk, ikusten ahal duzuen moduan, pdf formatoan jeisten ahal dituzue (nirea barne).

Gamma Izpiak

Gamma izpiak erradiazio elektromagnetiko energetikoenak dira. Uhin-luzera oso laburra dute, nukleo atomikoaren tamainakoa, gutxi gora behera. Oso bero dauden gorputzek irradiatzen dituzte, izarren kasu (10 milioi gradu baino beroago dauden gorputzek). Bestalde, hainbat prozesu astronomikoetan (supernoben formazioak, zulo beltzen talkak etab) sortzen dira. Baina ez gara Espaziora joan behar gamma-izpiak generatzen dituzten prozesuak aurkitzeko. Lurran bertan, generatzen dira modu naturalean.

Fulerenoak

Gaur sarrera berri bat egiteko intentzioa neukan, zin dagizuet. Baina, nekea dela medio, ez daukat modurik behatzek buruari kasu egiteko. Saiatzen naiz aginduak bidaltzen, baina behatzek ez dute kasu egin nahi. Hau dela eta, nire lehenengo dibulgazio saiakera aprobetxatzea otu zait. Duela urte batzuk dira Elhuyar aldizkarian publikatu zela, lagun bat (Alaitz Imaz) eta biok idatzi genuelarik. Fulerenoen inguruko artikulua zen. Gaur egun beste karbonozko materiala bihurtu zaigu famatua, grafenoa, eta horren inguruan bertze egun batean idatziko dut. Gaurkoan, fulerenoak dakartzat. Aurreko batean ere aipatu nituen, kuantikak duen predikzio ahalmena irudikatzeko. Horra, utziko zaituztet dagoeneko fulerenoekin

Erradiazio elektromagnetikoaren eragina

Blog honetan dagoeneko ikusi dugu argiaren natura kuantikoa (hemen eta hemen). "Argi" gelditu zen moduan, argia erradiazio elektromagnetikoa da. Baina, erradiazio elektromagnetiko guztia, berdina al da? Erantzuna EZ da. Erradiazio mota guztiek partikula bat asoziatuta dute: fotoia. Baina, partikula honen energiaren arabera, erradiazio mota desberdinak aurkitzen ahal ditugu. Eta erradiazio mota bakoitzak eragin desberdina du materiarengan, orokorrean, eta pertsonengan, partikularki. Garbi dago zenbat eta energia gehiago eduki, eragin handiagoa (ala kalte gehiago) eranginen dutela.

Goxoki Kuantikoak

Orain arte, blogean idatziriko sarrerak luze joan zaizkit. Sarrera bakoitza irakurtzean, betekada kuantikoa izan duzue batzuk. Koadrila zein familia bazkaritan bezala, bapo, ederki asetuta, geldituko zineten. Gehiegi, beharbada. Batzuk nahiago duzue ordu artean zerbait pikatu, otorduetan gutxiago jateko, agian. Nork ez du gustoko goxokiren bat jatea noizean behin? Gustora jaten da eta ez du betetzen... Era berean, kuantikazko betekada gehiegi ez izateko, kuantikazko goxokiak egitea pentsatu dut, beste moduan esanda, sarrera laburrak.

Atseden kuantikoa

Lau hilabete hauetan, hogeitazazpi sarrera, eta bost orrialde prestatu eta gero, atseden pixka bat hartzeko momentua heldu dela uste dut. Irudiko hamakak nire izena dauka! Birtuala da, ez pentsa Karibera noanik! Baina blogean oporrak hartu aurretik, datorren astean Euskadi Irratian gonbidatuak gaude Xabi eta ni, blog-en inguruan hitz egiteko. Badakizue, Xabik gazteleraz blog kuantikoa dauka, eta nik euskeraz, blog hauxe bera. Zein programan? Norteko Ferrokarrila, Willy Roak gidatzen duen programa, hurrenez hurren. Asteartean, gaueko 9tan, zuzenean, denak gonbidatuta zaudete!

Laborategitik Exoplaneten atmosferara

Etxean nagoelarik, garbigailuak noiz bukatuko zai, gaur amaitu dugun abentura kontatuko dizuet. Gaur Xabik eta nik, ikasleekin batera, laborategiko praktikak bukatu ditugu. Sinistu ala ez, hamalau urte pasata ziren laborategi batean saltseatzen ibili nintzen azkenekoz! Horregatik izan da guretzat abentura! Badakit harriduraz irakurriko duzuela hau. Nola da posible laborategietan lan egiten ez duten kimikariak egotea? Pentsatuko duzue honek izenburuarekin zerikusirik ez duela, baina oker zaudete. Zer erlazio dute laborategi batean egindako praktikek planeta baten atmosferaren konposizioarekin? Honi buruz gehiago jakiteko irrikaz bazaude...

Euskaldunak non? Eta Kuantika irakurtzen?

Gaur sorpresa handia hartu dut. Uste nuen hau ez zela gertatuko. Egia esaten badizuet, ez nuen orain arte planteatu, baina gertatu da, eta zur eta lur gelditu naiz. Duela hilabete batzuk esan izan balidate, irudiko umearen esaldia aterako litzaidake. Pentsa dezakegu, euskeraz idatzitako blog baten irakurleak euskaldunak izanen direla, ez? Logika handia dauka honek, ezta? Pentsatzen ahal dugu agian, kasualitatez, euskalduna ez den norbait sartzen ahal dela, bilaketak egiterakoan blogaren edozein sarrera agertzen ahal delako. Baina, erratuta ez banago, hauek gutxienekoak izanen dira. Hortaz, goazen pentsatzera orain arte blogan sartu diren gehienak  euskaldunak direla.

Medikuntza Kuantikoa: Iruzurra (I)

Gure gaur egungo gizartean, batez ere herrialde "garatuetan", duela 100 urte baino gutxiago ia ezagutzen ez ziren gaixotasunak agertu dira: minbizia, gaixotasun neurodegeneratiboak, stress emozionalarekin erlazionatutakoak, etab. Gaixotasun hauen zergatia ez dugu hemen ikusiko, ez naiz ez medikua ez psikologoa,  eta ezagutzen ez ditudan gauzetaz ezin hitz egin. Gaixotasun hauek, ulertu daitekeen moduan, gaixoengan eta inguruko pertsonengan desesperazioa, amorrua etab sortzen dituzte. Medikuntzaren aurrerapen izugarriak egon arren, gaixotasun guztien sendabidea ez du lortu (aizue, medikuak ez dira SUPER, gu bezalako pertsonak baizik) eta, hau baliatuz, hainbat "alternatiba" sortu dira. "Alternatiba" hauek, sinisten duten fede oneko pertsonak kenduta, amankomunean gauza bat dute: Jendearen sufrimendua aprobetxatu poltsikoak betetzeko. Gaur, Medikuntza Kuantikoaz arituko naiz.